خاتون (2)
مهدی خوشحال، ایران فانوس، 15.04.2022
سریال خاتون، در ایران ساخته شد و در کانال سراسری تلویزیون ابتدا تا قسمت هشتم سپس تا قسمت بیست و سوم، نمایش داده شد و به پایان رسید. این سریال تاریخی، مقاومتی و عشقی را تینا پاکروان کارگردانی کرده و نوشته است. کارگردان، این فیلم را به کسانی که برای ایران زمین شجاعانه جنگیدند، تقدیم کرده است. بازیگران این سریال، نگار جواهریان و اشکان خطیبی هستند و همچنین هنرمندان دیگری همچون بابک حمیدیان، رویا نونهالی، مهران غفوریان، محمدرضا شریفی نیا و مهران مدیری نیز نقش آفرینی کردند. موسیقی متن توسط کیهان کلهر، اجرا شده است. خاتون، به ماجرای اشغال ایران توسط بلشویک ها و انگلیسی ها در سال 1320 شمسی و در مناطقی از شهرهای گیلان چون رشت و انزلی و سپس تهران، می پردازد زمانی که کشور ایران در جنگ جهانی دوم از جنوب توسط انگلستان و از شمال توسط کمونیست ها، اشغال شد و همزمان دچار قحطی و مرگ و میر ناشی از بیماری هایی چون وبا و تیفوس، بود.
این سریال بیست و سه قسمتی که هر قسمت حدوداً 50 دقیقه است، ابتدا هشت قسمت اول پخش شد که خلاصه ای از سریال و داستان را در نقد خاتون اول در سایت ایران فانوس آوردم.
در اینجا اما منظور به ادامه نقد سریال و از قسمت هشتم تا به قسمت بیست و سوم، نیست بلکه منظور نگاهی به قسمت آخر و مبارزات آن دوره از مردم ایران است.
طبیعی است که سریال خاتون نیز مانند همه فیلم ها و سریال های دیگر دارای اشکالات و نواقص مختص به خود است. به ویژه فیلم بلندی که مربوط به جنگ جهانی دوم است و تصویر تاریخی آن دوران را به نمایش در آوردن کمی سخت است. در مورد پوشش و نوشیدن و غذاخوردن و حتی تکلم مردم آن دوران با امروز، فرق می کند به خصوص در مورد نوع البسه، مثلاً پیراهن زیر همسر و پدر خاتون که سفیدرنگ است هر دو از یک مدل است انگار هر دو را با هم و از یک مغازه خریده اند با این وجود، این ها مسایل کوچک و پیش پا افتاده اند و تاثیری بر کیفیت و ارزش تاریخی و مبارزاتی فیلم ندارند حتی آنجا که مبارزین علنی و مخفی، آشکارا در سطح شهر تردد می کنند و مسایل امنیتی را رعایت نمی کنند.
سریال خاتون در کلیت، در فرم و محتوا قابل مقایسه با فیلم ها و سریال های تاکنون ساخته شده ایرانی نیست. از حیث تکنیکی و سناریو و جذابیت های دیگر فیلم که تماشاچی را مجذوب و میخ کوب و محو تمام سریال فیلم می کند و موضوعی ملی و تاریخی و عشقی را به بهترین وجه به تصویر می کشد تا جایی که نمی توان تا انتهای فیلم و سریال، از پای تلویزیون بلند شد. سریال خاتون در نوع خود جذاب، هیجان انگیز و خاطره انگیز و جالب است و شاید بتوان گفت جزو بهترین فیلم ها و سریال های ساخته شده در ایران است.
با این وصف، منظور از نقد و تحلیل سریال خاتون در همه قسمت ها، نیست بلکه اشاه ای کوتاه به قسمت بیست و سوم و انتهای سریال است آن جا که غائله و بازی تمام می شود.
سریال خاتون که صحنه های عشقی و زندگی و مبارزات هشتاد سال پیش مردم ایران را به تصویر کشیده و نشان می دهد، این نوع عشق و زندگی و مبارزه را ما هم اکنون مشاهده نمی کنیم. در گذشته، مردم و اجدادمان طور دیگری عاشق می شدند، جور دیگری زندگی می کردند و النهایه مبارزاتشان فرم دیگری داشت. در سریال خاتون، نشان داده می شود که مردم، مردمی که تحت اشغال و گرسنگی و بیماری اند، نوع زندگی و مبارزات شان طبیعی و واقعی بود. مردم در حال کار و زندگی بودند که در اثر تصادف و یا مواجه با بی عدالتی و اجحاف و تبعیض و ستم و اشغال و کمبود و قحطی، اعتراض می کنند. اعتراضی که کم کم عمق می یابد و کار به مبارزه با سلاح می انجامد.
مبارزین در اصل و در ابتدا جذب هیچ حزب و گروه و تشکیلاتی نمی شوند که پس از کار حزبی و تشکیلاتی و آرمانی و ایدئولوژیک و فریبنده، فرم مبارزات القایی و تحمیلی و اجباری را دنبال کنند و مبارزه برای مبارزه و یا مبارزه جهت لوث کردن مبارزه، باشد بلکه مبارزه ماحصل واقعیت های میدانی و اختیاری است.
ما امروز و در ارتباط با مسایل و مشکلات ایران مبارزاتی از نوع آرمانی و ایدئولوژیک و سیاسی و فرقه ای را داریم که عضو آماتور یا حرفه ای، از واقعیت به توهم سپس به حزب و تشکیلات و آرمان و فرقه و از خود به خود و رهبر و ایدئولوژی و سپس در پیله خود تنیده خفه و نابود می گردد. در حالی که مبارزه قرار بود با معیار منافع مردم و کشور در زمین واقعیت تنها و تنها در راستای منافع مردم و کشور، سیر و عمل کند و نه در دگردیسی زشت و پلشت در مقابل مردم و منافع ملی، قرار بگیرد و سپس در تبلیغات مردم فریبش، مبارزات ضد مردمی و ضد ملی و در ید منافع و خواست بیگانه، را همچنان مردمی و ملی جلوه دهد.
در سریال خاتون، بسیاری از مبارزین از صفر و دست خالی شروع کردند و بعداً به سلاح و رهبری واقعی جنبش رسیدند با این وصف، رهبران همیشه در صف مقدم مبارزه بودند.
در همه قسمت های فیلم که دو گروه ایرانی یعنی مردم و نظامیان وابسته، در مقابل هم قرار داشتند اما در مواقع سخت و شکننده با هم مدارا و سازش می کردند تا جایی که خطوط قرمز شمرده می شد و منافع مردم و کشور، وسط کشیده می شد پشت به پشت هم در مقابل بیگانه قرار می گرفتند. همچنین رهبران مبارزه که یک نظامی سرخورده به نام شیرزاد ملک و یک راننده عیار به نام رضا رابین هود، بودند در مواجه با لشکر دشمن نیروهای مبارز را در میدان جنگ قربانی خود و منیت و فرماندهی و فرار خود نکردند بلکه با پرداخت هزینه یعنی جان خود و به دور از توهمات سیاسی و ایدئولوژیک در دنیای واقعی و میدان، خود را تسلیم دشمن کردند تا نیروهای پایین را به کشتن ندهند امری که امروز و در مبارزات امروز ایران جزو خیالات و افسانه است که فرمانده و رهبر خود در صف مقدم بجنگد و برای حفظ جان اعضاء خود را فدای آن ها بکند.
با این وصف و با نشان دادن نوع مبارزه و جنگی که اجدادمان در هشتاد سال قبل برای آزادی ایران از چنگال اشغال و استبداد و وابستگی، انجام دادند و سریال خاتون به درستی و زیبایی آن ها را به تصویر کشیده است باید اعتراف کرد، سریال خاتون، از حیث فرم و محتوا، جزو بهترین فیلم ها و سریال های ایرانی است که تا کنون ساخته و به نمایش در آمده است.
„پایان“