عزت‌الله انتظامی، „آقای بازیگر“ سینما و تاتر ایران درگذشت
حدود چهار هفته پس از جشن ۹۴ سالگی، عزت‌الله انتظامی، بازیگر نامدار تاتر و سیمنای ایران در بیمارستان باهنر تهران درگذشت. بازی در بسیاری از شاخص‌ترین فیلم‌های سینمایی نیم قرن گذشته بخش از کارنامه هنری انتظامی است.
„آقای بازیگر“، „اسطوره“، „افتخار هنر هفتم ایران“ و „بازیگر شاهکارهای سینمای ایران“ از جمله توصیف‌هایی است که در رسانه‌ها و محافل هنری برای عزت‌الله انتظامی زیاد به کار برده می‌شود.
عزت‌الله انتظامی پس از یک دوره طولانی بیماری بامداد جمعه ۲۶ مرداد ۱۳۷۹ درگذشت. فرزندان انتظامی در گفت‌وگو با رسانه‌ها تائید کرده‌اند که او در بیمارستان باهنر تهران از دنیا رفته است.
اگر سخنان خود این هنرمند را ملاک بگیریم که از ۱۳، ۱۴ سالگی در تاترهای لاله‌زار پیش‌پرده خوانی می‌کرده، او در زمان مرگ هشت دهه کار هنری را پشت سر گذاشته بود؛ کارنامه‌ای که بیش از ۴۰۰ فیلم سینمایی، نمایش و سریال تلویزیونی را در بر می‌گیرد.
حضور جدی و حرفه‌ای عزت‌الله انتظامی بر صحنه نمایش به میانه دهه بیست خورشیدی بازمی‌گردد. فیلم گاو، ساخته داریوش مهرجویی نخستین سکویی بود که او و دو بازیگر برجسته دیگر تاتر، علی نصیریان و جمشید مشایخی برای تبدیل شدن به „غول‌های سینمای ایران“ بر آن پا گذاشتند و به چهره‌های آشنا و محبوب میلیون‌ها ایرانی بدل شدند.
عزت‌الله انتظامی در سال ۸۲ به عنوان یکی از „چهره‌های ماندگار“ عرصه هنر ایران معرفی شد و سه سال بعد سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) در مراسمی در پاریس از „خدمات ممتاز“ او تقدیر کرد.
فهرست فیلم‌های شاخصی که „آقای بازیگر“ در آنها نقش‌آفرینی کرده بسیار طولانی است و شامل ساخته کارگردانان نام‌آوری مانند مهرجویی، مسعود کیمیایی، علی خاتمی، ناصر تقوایی، بهمن فرمان‌آرا، رخشان بنی‌اعتماد و محسن مخملباف می‌شود.
انتظامی علاوه بر بازی در فیلم گاو در شمار دیگری از ساخته‌های مهرجویی که از فیلم‌های برجسته سینمای ایران محسوب می‌شوند نیز نقش‌آفرینی کرده است. از آن جمله فیلم‌های آقای هالو، دایره مینا، پستچی، اجاره‌نشین‌ها، هامون و بانو.
در فیلم گاو، مهرجویی در نقش مردی روستایی به نام مش حسن ظاهرا شد که در فراق گاو خود دچار جنون می‌شود و خود را در او و او را در خود می‌بیند.
نخستین جایزه بین‌المللی بازیگری سینمای ایران
بسیاری از منتقدان بازی انتظامی در فیلم گاو را نقطه عطفی در بازیگری و وداع با نقش‌آفرینی‌های متداول و کلیشه‌ای در سینمای ایران ارزیابی کرده‌اند. انتظامی برای بازی در این فیلم جایزه هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد را از جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو دریافت کرد که نخستین جایزه بین‌المللی برای هنرپیشه‌های ایرانی بود.
زندگی انتظامی با افت و خیزها و اختلاف‌ها با برخی از همکاران نزدیک او مانند جمشید مشایخی نیز روبرو بوده است. مشایخی مرداد ماه سال پیش در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان در اعتراض به نشان دادن تصویر عزت‌الله انتظامی در تیزر برنامه این جشن، در سخنان تندی او را به مماشات با حکومت شاه و جمهوری اسلامی متهم کرد.
ظاهرا انتقادهای مشایخی به نقش انتظامی و نصیریان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به نمایش تاتر در دوران حکومت پهلوی مربوط می‌شود. او به تبدیل خانه مسکونی انتظامی به یک مجموعه موزه و تاتر در حکومت کنونی هم کنایه زده است. این خانه موزه شهریور ۹۳ افتتاح شد.
به رغم اختلاف‌هایی که میان سه بازیگر مشهور تاتر و سینمای ایران از دهه پنجاه خورشیدی وجود داشت، این سه نفر در برخی از آثار به یادماندنی سینمایی نظیر „کمال‌الملک“ و „هزاردستان“ همکاری مشترک داشته‌اند.
انتظامی در سال‌های پایانی عمر خود دست‌کم دوباره در عرصه سیاسی خبرساز شد؛ یک‌بار در جریان نام‌نویسی اسفندیار رحیم‌مشایی به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ و بار دیگر در نامه‌نگاری به حسن روحانی در اسفند ۹۴.
از جریان نام‌نویسی مشایی عکس‌های از او و محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت‌های نهم و دهم در کنار انتظامی منتشر شد که برای بسیاری حیرت‌آور بود و بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی داشت.
«عزت، بچه‌ای از سنگلج»
انتظامی در یداداشتی در توضیح این ماجرا نوشت که از مدتی پیش „برای ثبت بنیاد فرهنگی و هنری عزت‌الله انتظامی“ تلاش می‌کرده و آن روز از دفتر ریاست جمهوری با او تماس گرفته و به بهانه انجام کارهای اداری ثبت بنیاد او را به محل ثبت نام نامزدان انتخابات کشانده‌اند.
در بخش پایانی این یادداشت که متن آن ۲۷ اردیبهشت ۹۲ در بسیاری از رسانه‌های ایران منتشر شد آمده است: « مردم سرزمینم! من برای شما همیشه همان عزتم، همانی که از سیزده سالگی در تماشاخانه‌های لاله‌زار با تشویق‌های شما بزرگ شده‌ام… همانی که همراه شما با دردهای ایران بسیار گریسته‌ام و با شادی‌هایش لبخند‌ها زده‌ام… برای شما من همیشه همان عزتم… بچه‌ای از سنگلج…»
„آقای بازیگر“ ۳۱ مرداد ۱۳۰۳ در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. شناخت‌نامه عزت‌الله انتظامی در همان سال ۹۲ و در کتابی با عنوان „من عزتم، بچه سنگلج“ منتشر شد. در مقدمه این کتاب یادداشت ستایش‌آمیزی از ژان-کلود کریر، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر فرانسوی انتشار یافته که در آن تاکید می‌کند „برای ستاره شدن و ستاره ماندن“ هیچ دستورالعملی وجود ندارد.
عزت‌الله انتظامی اول اسفند ماه ۹۴ نیز در نامه سرگشاده‌ای خطاب به رئیس جمهوری حسن روحانی ضمن گلایه از تحقق نیافتن وعده‌های او خواستار پایان دادن به بازداشت خانگی مهدی کروبی، میر حسین موسوی و زهرا رهنورد شد.
تقاضای „رفع حصر“ و سانسور „اسطوره‌ها“
او در این نامه که نسخه‌ای از آن در سایت „کلمه“ منتشر شد نوشت: «جناب آقای رئیس‌جمهور، شما با به سرانجام رساندن یکی از وعده‌های انتخاباتی‌تان، توانستید سایه شوم تحریم‌ها را از طریق مذاکره و گفتگو از سر ملت بردارید. آیا وقت آن نرسیده است تا به دیگر وعده انتخاباتی‌تان، یعنی برداشته شدن حصر از سه بزرگوار – سرکار خانم زهرا رهنورد و آقایان میرحسین موسوی و مهدی کروبی – عمل کنید؟»
انتظامی در دوران طولانی فعالیت‌های هنری خود در بسیاری از سریال‌های تلویزیونی به عنوان بازیگر همکاری داشته و در دهه سی خورشیدی نیز ده‌ها نمایش‌نامه تلویزیونی را کارگردانی کرده است.
فیلم „زادبوم“ یکی از آخرین آثار سینمایی است که انتظامی در آن بازی کرده است. این فیلم در سال ۸۷ ساخته شد، اما نمایش عمومی آن با ۹ سال تاخیر در مرداد ماه سال پیش ممکن شده تا بیشتر آشکار شود که سانسور در جمهوری اسلامی شامل „اسطوره‌ها“ نیز می‌شود